Dünyadaki 5-17 yaş grubundaki her 10 çocuktan biri kilolu, bunların 30-45 milyonunda “ciddi obezite” problemi var.
Yapılan araştırmalarda dünyadaki 5-17 yaş grubundaki her 10 çocuktan biri, yani 155 milyon çocuk kilolu. Bunların yüzde 2-3’ü, yani yaklaşık 30-45 milyonunda ise ciddi obezite var. Ergenlik döneminde kilolu olan çocukların erişkin döneminde de kilolu ya da obez olma olasılığı yüzde 70… Obezitenin köklerinin çocukluğa uzandığına işaret edilen araştırma sonucunda, bu oran anne veya babadan biri kilolu ya da obez ise yüzde 80’e çıkıyor.
Obezite nasıl tanımlanır?
Aşırı kilo ve obezite günümüzde, kilo biriminden vücut ağırlığının, vücut uzunluğunun metre biriminden karesine bölünmesiyle bulunan beden kitle indeksi (BKI) temel alınarak tanımlanır. Sağlıklı bir BMI, 18.5- 25 kg/ m2 olarak tanımlanır. Aşırı kilo, 25- 29. 9 kg/ m2, obezite ise BMI ≥ 30 kg/ m2 olarak tanımlanır. Her ne kadar BMI vücuttaki yüzdelik yağ oranıyla doğrudan ilgili olsa da, vücut oluşumuyla ilgili veri sağlamaz. Herhangi bir BMI’ de vücuttaki yağ oranı kişiden kişiye değişiklik gösterir .
Obezitenin oluşumunu etkileyen faktörler?
Yaş ve cinsiyet gibi demografik faktörler, genetik faktörler, yemek yemenin artık sosyal bir durum olduğu göz önünde bulundurulduğunda çevresel faktörler, çocuklukta yanlış ve dengesiz beslenme alışkanlıkları sonucu ortaya çıkan sorunların başında şişmanlığın geldiği düşünüldüğünde davranışsal faktörler, sedanter yaşam biçiminin bir uzantısı olarak da kabul edilen obezite için fiziksel aktivite faktörü, özellikle postnatal obezitede etkili olduğu bilinen İntrauterin dönemdeki maternal faktörler ve temelde yatan psikolojik faktörler obezite oluşumunu ciddi oranda etkilemektedir.
Yapılan araştırmalarda günümüzde obezitenin arttığı görülüyor , bu artışın nedeni nedir?
Son yirmi yılda obezitenin prevalansında meydana gelen artış çevresel faktörlerle de açıklanabilir. Çevresel faktörlerden kasıt en yakın çevre olan aile, arkadaş çevresi ve televizyondur. İnsanlar çevresel faktörlere anne karnından itibaren maruz kalmaya başlarlar. Bu nedenle obeziteyi etkileyen çevresel faktörleri de bu en erken dönemden itibaren incelemek doğru olacaktır. Aile yaşantısı ve yemek tarzı çocukluk çağı obezitesinde etkin rol oynamaktadır ve çocukluk döneminde edinilmiş olan aktivite ve yeme alışkanlığı erişkin dönemde de devam etmektedir. Dahası sadece ebeveynler değil arkadaşlar, kardeşler ve akrabalar da bu tip alışkanlıkların edinilmesinde rol oynamaktadır.
Annelerin şişman bebeklerin daha sağlıklı olduğuna, bebeklerinin az yemesi nedeni ile tavsiye edilenden daha erken yaşta katı gıdalara geçmenin daha iyi olduğuna ve yiyecek ile ödüllendirmenin iyi bir pekiştireç olduğuna inanmaları çocuklar için obezite riski yaratmaktadır. Ebeveynlerin obez olmaları durumunda çocuklarının da obez olma riski artmaktadır. Yeme isteğini arttırıcı reklamlar ve değişik şekillerde yeme modelleri ve mesajları veren programlar da çocukların yeme seçimleri üzerine etki etmektedir
Çocukluk çağı obezitesinin nedenleri nelerdir?
Obezite birçok nedene bağlı bir hastalıktır ve gelişimi genler ve çevresel nedenlerin etkileşimi ile oluşur. Obezitenin nedenlere göre sınıflamasında karşımıza 3 ana başlık çıkmaktadır; Basit obezite (ekzojen obezite), metabolik ve hormonal bozukluklara sekonder obezite, genetik sendromlar ile birlikte olan obezite. Obez çocukların büyük kısmında altta yatan tıbbi bir problem yoktur ve bu grup basit veya ekzojen obezite olarak isimlendirilir.
Ailenin obez olması çocuklarının obez olmasına etkenmidir?
Şişman ebeveynlerin çocukları şişman olmayanlarınkine nazaran daha fazla risk altındadırlar. Özellikle obez ebeveynlerin tek yumurta ikizleri obez olmayanlarınkine göre obez olmaya daha fazla yatkınlık gösterirler. Evlat edinilen çocukların VKI konusunda biyolojik ebeveynlerine daha fazla benzedikleri ortaya konmuştur. Kilo alma ile ilgili genler daha çok kilo almaya eğilimli ortamlara maruz kalan kişilerde kilo alma riskini arttırırlar, kendileri direk olarak kilo almaya sebep olmazlar.Obezitenin genetik bağlantısı hakkında yapılan çalışmalarda obez fenotipi ile bağlantılı olabilecek bazı kromozomlar belirlenmiştir. Ancak son zamanlarda yapılan çalışmalar daha çok obezitenin gelişmesinde etken olabilecek tekil genler ve fonksiyonları üzerine yoğunlaşmıştır.
Çocuklukta obezite riskini arttıran faktörler nelerdir?
Yapılan çalışmalar en çok aktivite azlığının çocuk çağı obezitesine davetiye çıkardığını göstermektedir. Çocukluk obezitesi riskini arttıran diğer faktörler ise;
* Mama ile beslenme
* Erken ek gıdaya geçilmesi
* Hızlı yeme
* Az çiğneme
* Fast food beslenme
* Yüksek kalorili içecekler (meyve suyu-kola) olarak belirtilmiştir.
Çocuklara diyet uygulamak doğru mudur?
İleri düzeyde obez olmadıkça çocuklarda hedef ; diyetle kilo vermeleri değil, sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazandırarak mevcut kilolarını korumaktır. Büyüme ve gelişme süreçleri devam eden çocuklarda kilolarını sabit tutmak , boylarının uzamasıyla ve kemik gelişimin devam etmesiyle ideal kilolarına gelmelerini sağlayacaktır.
Nasıl önlem alınabilir? Anne/ babalara ve çocuklara neler önerirsiniz?
Çocuklukta obezite riskini azaltmak için;
* Yaşamın ilk 6 ayında bebekler yalnız anne sütü ile beslenmeli,
* Bebek doyduktan sonra mamayı bitirmek için zorlanmamalı,
* Şekerli ve gazlı içecekler yerine su, ayran, süt ve taze sıkılmış meyva suları tüketmine özendirilmeli ,
* Çocuklara sebze yemekleri, baklagiller ve salata yeme alışkanlığı kazandırılmalı,
* Yemeklerin yavaş ve iyice çiğnenerek yenmesi öğretilmeli, TV veya bilgisayar başında atıştırmalardan kaçınılmalıdır.
* Çocuklara kalıplaşmış diyetler vermek yanlıştır. Değişim yapabilecekleri esnek bir program hazırlanmalıdır. Bol su içme alışkanlığı da kazandırılmalıdır.
* Servis yapıldıktan sonra servis kabı sofradan kaldırılmalı
* Yemek bitince sofradan kalkılmalı
* Televizyon ve bilgisayar başında geçirilen süre kısıtlanmalı, çocukların ilgisini çekecek basketbol, voleybol gibi aktivitelere yönlendirilmelidir.
* Beden eğitimi dersleri özendirilmeli ve artırılmalıdır.
* Çocuklar erken yaşlardan itibaren anne ve babalarının beslenme tarzını taklit ettiğinden, ebeveynler olarak iyi örnek olunmalıdır.
